doduc
Trong một lần lên khánh thành lớp mẫu giáo ở Vần Chải ( Đồng Văn , Hà Giang) năm 2014,một hình ảnh hi hữu làm tôi nhớ mãi. Đó là một bé gái chừng 3 tuổi, được một cô trong đoàn thiện nguyện mặc cho bộ quần áo mới và lùa vào chân đôi dép tổ ong mà đoàn mang lên tặng. Vừa xong thì bé khóc thét. Không ai hiểu lý do. Càng dỗ nó càng khóc lớn! Sau đấy, mấy mẹ người Mông nói gì với nhau, rồi quần và áo được cởi ra, dép được rút ra, lúc ấy bé mới nín. Hóa ra quen ở truồng, bị mặc quần áo đi dép cháu có cảm giác bị trói buộc, nên sợ hãi quá mà khóc!
Câu chuyện này rất điển hình cho cái khó khi làm thiện nguyện ở rẻo cao. Đừng tưởng làm thiện nguyện là dễ. Lại càng đừng nhầm ai cũng thích của cho và dễ dàng nhận của cho.
Nhóm từ thiện “ Chung tay vì trẻ em vùng cao” 3 người, do cô Lương Hằng trưởng nhóm, gọn nhẹ vô cùng mà 5 năm qua làm cho Đồng Văn, Mèo Vạc được 11 điểm trường mẫu giáo, 26 lớp với gần 400 ghế, vào sâu trong bản cũng là câu chuyện lên thác xuống ghềnh, dù việc đó chỉ lợi cho các cháu ở sâu trong núi.
Làm thiện nguyện ở Đồng Văn khởi đầu may mắn là có được sự hợp tác chặt chẽ của Phó chủ tịch huyện Lý Trung Kiên, nên mọi chuyện về sau dần dần vào nhịp!
Và cũng không thể quên sự ủng hộ nhiệt thành và đặt niềm tin tuyệt đối của các nhà hảo tâm cho nhóm.
Cách làm của nhóm đã sử dụng tiền của các nhà hảo tâm rất hiệu quả. Ko rơi rụng đồng nào, ko tạo cơ hội cho tham nhũng . Chỉ cho tiền móng còn nhà mang lên lắp tận nơi. Nơi quá khó khăn phải lấy đất nề vào diện tích riêng của gia đình thì chi thêm tiền mua đất nền lớp học
….
Với người Mông rẻo cao thì chuyện cho trẻ đi học có vẻ chưa bao giờ là quan trọng như ở xuôi. Việc thiện nguyện đó cũng không suôn đầu sẻ đuôi như mọi người nghĩ là có tiền thì làm gì chẳng được! Có tiền để cho lại càng dễ! Việc thiện nguyện khi đứng ngoài nhìn bất kì từ góc nào cũng tưởng như là quá dễ dàng, cơ sở chắc sẽ chìa tay đón mừng và biết ơn! Nhưng đâu phải thế. Bắt tay vào làm mới biết! Có lần trưởng nhóm Lương Hằng phải buồn tủi than vãn: “ Vì các cháu mà làm, vậy mà đôi chỗ đến xin việc cũng không đắt”.
Có rất nhiều sự nhầm lẫn ở đây mà giải thích không thấu. Ví dụ mục tiêu của đoàn là khảo sát tận nơi những bản khó khăn, có số trẻ mẫu giáo đủ một lớp chừng 20 em trở lên là sẽ xây gian lớp rộng ba nhăm bốn chục mét. Nhưng cơ sở lại muốn nhà rộng hàng trăm mét và trao tiền họ tự làm. Họ cứ nghĩ cái gì đem xuống địa phương đều là của Chính phủ cả. Giải thích mãi cũng không nghe ra, không chịu hiểu. Mà là của của chính phủ thì họ có quyền đòi thêm cho đủ.
Chả là nhiều chỗ khi đi vận động bầu cử, nhiều ứng cử viên quen hứa: “Cái này sẽ có nhà nước lo”. Người dân nhớ câu ấy, và trông đợi nhà nước từ những câu nói ấy.
Xin kể vài câu chuyện trong hành trình làm thiện nguyện ở đây.
Năm 2017, khi khảo sát điểm thứ trường thứ 7 ở bản Mùa Lải Lủng xã Pải Lủng huyện Mèo Vạc với trưởng thôn Lừ Vả Pó, mảnh đất (đá) được chọn đặt điểm trường là của ông ấy. Sau mấy lần vận động hiến đất cho xây dựng lớp học thì cuối cùng ông cũng đồng ý, nhưng“ hồn nhiên” ra điều kiện: “…Phải tặng lại mình 1 con bò và 1 can rượu cùng 1 bữa tiệc rượu nhé, nhẹ nhàng thôi mà!”!
Vậy đó, làm gì thì làm, nhưng trưởng thôn luôn giữ vững kim la bàn! Nhận bò rượu mới trao đất, nhưng vẫn bảo với mọi người là ta hiến tặng! hôm động thổ ông làm 1 mâm mèn mén to và 1 con gà đen to, loại gà của người Mông cộng với xôi ngũ sắc và rượu cùng vàng hương để cúng thổ địa rất chân thành.. .
Lại nhớ năm 90 ở Sa Pa, lần gặp một chị già người Dao ở cổng chợ. Chị cầm tờ 1 dola vẫy vẫy: Đổi đi đổi đi, ai đổi tiền không.Tôi lượn qua hỏi: bao nhiêu? Mười nghình năng trăng. Tôi bảo mười nghình thôi, được không. Nghĩ một lúc và chị vui vẻ: Ừ thì mười nghình cũng được, nhưng cho mình xin thêm năng trăng. Tôi bảo thế vẫn là mười nghìn năm trăm, khác gì đâu. Chị cười: Khác chứ, Năng trăng là mình xin rồi còn gì, có phải đổi đâu. Đổi vẫn chỉ mười nghình mà…!
…Thì ra người Tây Bắc- Việt Bắc đều giống nhau cách nghĩ bảo vệ lợi ích theo kiểu nghĩ của họ! Rồi đây con cháu có lớp học hay không chưa biết nhưng trước hết mình phải giữ mục tiêu. Cho mảnh đất phải lấy lại con bò, bữa rượu! Dứt khoát không hy sinh viển vông!
Lại một chuyện khác ở Điểm trường thứ 10, năm 2019 ở Xéo Hồ, Sơn Vĩ. Lương Hằng bảo cả nhóm suýt phải đầu hàng ! Cô kể:
…. “Ông Chủ tịch xã sắp chuyển đi nhưng lại giấu Nhóm. Nhóm vẫn gửi tiền lên cho ông ý làm móng, mua gạch, đến ngày thợ lên mới vỡ ra là ông ý chuyển đi lâu rồi. Ông nhận tiền xong bèn giao lại cho Phó Chủ tịch cùng cạ, nhưng nói tiếng Kinh chưa sõi, nên khi trao đổi gì ông ấy cũng “ chi pấu”, nghĩa là không biết, cứ ông nói gà bà nói vịt. Cái gì cũng bảo không làm được đâu, phải thuê bốc dỡ vật liệu từ xe tải xuống, rồi chuyển vào trong bản, lúc ấy thì chuyện tiền nong lại rất rành mạch!.. Cho khênh nguyên vật liệu vào giữa đường nó vứt bỏ ở đấy, xong lại đòi tiền tiếp…”
Thế đấy, họ còn“ xoay” cả người làm thiện nguyện đến giúp đỡ cho con cái mình. Hồn nhiên như cô tiên í…
Cô kể tiếp:
…”Thợ của mình lên 1 tuần rồi không có nguyên vật liệu để làm. Nhóm phải chuyển tiền lên cho họ thuê người bốc nguyên liệu vào hết. Đến khi bốc xong, bắt đầu dựng nhà thì mới biết cái móng làm thiếu mất 5 mét, trong khi chiều dài nhà là 4 phòng, mỗi phòng 5 mét
Lại phải tiếp tục chuyển tiền lên làm nốt móng. Xong đến khi lát nền thì họ bảo: Chủ tịch cũ mua gạch lát thiếu, giờ phải đưa tiền mua bù thôi! Lại lần nữa phải thu xếp tiền chuyển lên. Đến đoạn lắp bàn ghế thì thợ gọi về mới biết bàn ghế bằng gỗ ép công nghiệp nhưng họ chuyển vào vứt giữa giời cả tuần mưa gió ngập nước, ngấm nước nở bung vỡ hết !
Kết quả là tiền đầu tư dâng lên đến 350 triệu, suýt vỡ kế hoạch nếu không được các nhà từ thiện đỡ tay kịp thời!”
Một chuyện khác ở điểm Pín Tủng, xã Phó Là, người ta từ chối vì nội bộ xã lục đục, hiệu trưởng thì sắp luân chuyển đi nơi khác nên không nhiệt tình; bà con thì đòi thuê 100 ngàn một công vận chuyển thì mới làm trường cho con mình đi học; huyện thì lên kinh phí tới 300 triệu một điểm trường đó, nên cuối cùng nhóm từ thiện phải đầu hàng. Đó là điểm đầu tiên đi khảo sát không làm được nên mới chuyển sang Phìn Chải A, xã Vần Chài. Ở Phìn Chải A, cán bộ không biết đọc bản vẽ, cậu phụ trách xây dựng phải nhờ bạn làm xây dựng ở thành phố Hà Giang phi xe máy về tận Vần Chải để chỉ cho họ làm mặt bằng, đổ móng.
Làm mỗi điểm lại thòi ra một cái bất ngờ ngáng trở, không điểm nào giống điểm nào. May mà nhóm thiện nguyện chúng tôi với mục tiêu vì con trẻ mà dẹp mọi nỗi bực dọc khó chịu do người lớn gây ra.
…
Ngọn nguồn sông Nho Quế là đất Thượng Phùng, Sơn Vĩ vắng lặng. Dân ở đây thưa thớt, những bản thuần Mông cụm lại thường nhỏ , nằm kín khít sau những vách núi cao lừng lững. Dòng Nho quế phía đầu nguồn giống cái hồ dài hút sâu vào trong núi bởi những đập thủy điện ngăn nước dâng lên theo cao trình con đập. Thi thoảng mặt nước cau có run lên bởi cơn gió núi chạy lao xao trên mặt. Nhưng chỉ một thoáng nước lại phẳng, một sắc xanh trong trẻo êm dịu và tự tin trải dài đến chân bờ.
Đoạn này, muốn qua sông phải ngồi trên mảng chứ không có thuyền. Mỗi mảng chở được trên chục người.. Mảng được làm từ những cây luồng to bó ghép lại hai ba tầng.
Người núi ở đây cũng quăng chài bắt cá như dân vùng sông nước mọi nơi. Đúng là văn hóa hình thành trên đất sống, cũng xê dịch chứ không có một khuôn mẫu nào cả.
Qua mặt sông rộng vài chục mét, đi mảng mất 15 phút. Bên kia sông là Mé Lầu A thuộc Sơn Vĩ, Mèo Vạc.
Năm ngoái, 2018 chúng tôi đã lên khảo sát nhưng dân không cho đất dựng lớp nên đành rút lui. Nếu làm sẽ là điểm thứ 10. Nhưng tránh vỏ dưa, gặp vỏ dừa, điểm trường Xéo Hồ là điểm thứ10 bên Sơn Vĩ chúng tôi phải mấy lần khốn đốn như kể ở trên, rồi cũng xong .
Chúng tôi đã quay trở lại Mé Lầu A khi nghĩ đến hơn bốn chục cháu bên sông xa trung tâm cả chục cây số không thể đến lớp. Thế là chụm nhau lại, quyết định dành ba chục triệu mua đất làm nền cho khu lớp mới…Cũng vừa xây dựng xong
Năm nay, 2019 nhóm thiện nguyện “ Chung tay vì trẻ em vùng cao” chúng tôi hoàn thành bàn giao được 4 điểm trường cho địa phương: Đầu năm Sà Lủng, tháng 4 là Quả Lủng, tháng 6 là Xéo Hồ và bây giờ là Mé Lầu A đều trên đất Mèo Vạc.
Còn mấy ngày nữa, sang đầu tháng 1/2020 chúng tôi sẽ lại ngược dòng Nho Quế lên Mé Lầu cắt băng khánh thành điểm trường thứ 11, đầu tư hai trăm triệu, giao cho địa phương trước tết! Điểm trường này có cả bàn ghế sân chơi bể nước và có công trình phụ. Một công trình có chất lượng hơn nhiều những điểm làm trước.
Một mùa xuân đang đến. Dự án xây điểm trường mẫu giáo xuống bản của nhóm chưa kết thúc. Điểm thứ 12 đã khởi động tại Lủng Chư, xã Thượng Phùng, Mèo Vạc ( 4 lớp học, kinh phí dự kiến 300 triệu đồng) để hoàn thành vào tháng 7 năm tới.
Những ngày này Công viên đia chất toàn cầu Hà Giang xanh và cao. Đi chơi vào dịp Tam giác mạch nở hoa ríu rít, đào lê đơm nụ này thì tuyệt. Nhưng tôi lại đang ngồi nhớ bao kỉ niệm trên núi: đi vẽ, viết, đi làm thiện nguyện cùng nhóm năm năm nay. Năm năm với số tiền quyên góp được là một tỉ, bảy trăm tám sáu ngàn, bảy trăm năm mươi đồng ( 1. 786.750.000 đ) của các nhà từ thiện, nhóm thiện nguyện chúng tôi đã làm cho Đồng Văn- Mèo Vạc 26 lớp mẫu giáo tại 11 điểm trường của 11 bản. Tính ra đến hôm nay dăm trăm lượt các cháu năm năm qua đã có chỗ học an toàn ấm áp tại gốc bản. Cộng với tiền ủng hộ lẻ của bạn bè, có người xa tận Sài gòn, trang bị vật dụng cho các lớp học và tiền xe cộ ăn uống tự bỏ ra của các thành viên thiện nguyện, tiền đối ứng của một số bản, số tiền tất cả cộng lại chỉ suýt soát 2 tỉ. Hai tỉ mà có một thành quả không hề nhỏ và quá ý nghĩa với rẻo cao. Hai tỉ bì với hàng vạn tỉ bị thất thoát do tham nhũng và quản lý kém cỏi, mới thấy đồng tiền chắt chiu có ý nghĩa như thế nào với đời sống miền rừng.
Vài câu chuyện đi làm thiện nguyện ở núi kể vào vào ngày xuân để chúng ta cùng mừng thành quả cho các cháu nhỏ, và cùng cười vui theo mùa đào nở!
3/12/2019
Ps -Những điểm trường nhóm thiện nguyện đã thực hiện ởHà Giang.
Điểm 1: Phìn Chải A, xã Vần Chải , huyện Đồng Văn khánh thành ngày 14/7/2014
Điểm 2: Sảo Há, Khó Chớ, Vần Chải, Đồng Văn, khánh thành tháng 7 năm 2015
Điểm 3: Thài Phìn Tủng, Giàng Sì Tủng, Đồng Văn, khánh thành tháng 7 năm 2016
Điểm 4: Mao Xó Tủng, Phó Là, Đồng Văn, khánh thành tháng 2 năm 2017
Điểm 5: Sà Lủng A, Phó Cáo, Đồng Văn, khánh thành tháng 8 năm 2017
Điểm 6: Lủng Sính, Phó Cáo, Đồng Văn, khánh thành tháng 1 năm 2018
Điểm 7: Mua Lải Lủng, Pải Lủng, Mèo Vạc, khánh thành tháng 7 năm 2018
Điểm 8: Sà Lủng, Pải Lủng, Mèo Vạc, khánh thành háng 2 năm 2019
Điểm 9: Quả Lủng, Sính Lủng, Đồng Văn, khánh thành tháng 4 năm 2019
Điểm 10: Xéo Hồ , Sơn Vĩ, Mèo Vạc khánh thành, tháng 6 năm 2019
Điểm 11: Mé Lầu A, Sơn Vĩ, Mèo Vạc, khánh thành 4/1/2020
Điểm 12 chuẩn bị khánh thành tháng 7/2020: Lủng Chư, Thượng Phùng, Mèo Vạc ( 4 lớp học, kinh phí dự kiến 300 triệu đồng)