Vẽ ma (1)
Doduc
Bố của một cử nhân mĩ thuật tâm sự: tôi bảo thằng con tôi mày hãy vẽ thử người tao xem, lâu nay chỉ thấy mày toàn vẽ ma.
Nghe vậy tôi hiểu thằng con ông vẽ gì rồi, và cũng hiểu trong đầu ông chứa đầy nghi ngờ sáng tác của thằng con. Chưa kịp nói gì thì ông tiếp: Tôi bảo nó là vẽ thằng người cho đúng còn chẳng ăn ai, lại còn trừu tượng, biểu hiện, siêu thực. Nó giấu cái dốt, đi vẽ ma đấy mà. Ma có ai nhìn thấy bao giờ, vẽ thế nào mà chẳng được, anh thấy tôi nói đúng không? Còn vẽ người, sai cái là thấy ngay.
Lai cũng chẳng cho tôi kịp mở miệng, ông làu bàu tấn công tiếp: Nói thật ông đừng giận, tôi biết đó là bệnh chung của cánh họa sĩ các ông. Nhiều anh có vẽ nổi cái chân dung đâu,. Vẽ ông này thì ra ông kia. Đã không nhận mình kém lại còn vu lên là chỉ vẽ tinh thần nhân vật. Úi giời, vẽ người chưa ra lại còn lấp liếm vẽ tinh thần. Tinh thần xét cho cùng cũng là ma cả thôi.
Thực ra ông ấy nói không hẳn đúng mà cũng không sai cả.
Vâng, vì là ma nên dễ hù người, là người thì quen quá, ai mà sợ.
Nhưng ma cũng có hai loại, ma thật và ma giả. Dọa người chỉ có loài ma giả, còn ma thật nó sống trong cộng đồng của nó, cần chi dọa ai. Ma thật ở vai thần thánh đình chùa miếu mạo, còn ma giả thì chỉ có lẩn lút ở bụi si gốc gạo.
Nhưng đã là ma thì đều đáng sợ. Chẳng ai dám nói mình không sợ ma cả. Cái thế giới huyền bí ấy khiến con người kể cả kẻ cướp hoặc các ông to vật vã khi tiếp cận đều phải thắp nhang tay chắp, miệng lẩm bẩm cầu khấn mong được ma che chở. Cũng phải thôi, không thể liều với cái thế giới mình chưa hiểu hết. Cho nên không lạ khi đứng trước một phòng tranh siêu thực hay trừu tượng thấy nhiều người có tư thế giống như đứng trước bàn thờ, lặng lẽ đăm chiêu, đầu gật gật đầy ngụ ý để ai hiểu thế nào cũng được, ít khi có bình luận trực tuyến.
Chuyện vẽ ma trong mĩ thuật chẳng phải chỉ có ở ta mà thế giới có từ lâu. Trước đây ta giao tiếp với thế giới bên ngoài ít, biết ít nên nhiều lúc ra ngoài nhìn thấy ma gốc gạo hay bị nhầm là thần thánh, âu cũng là chuyện dễ hiểu. Không ít người tán tụng ma theo cảm tính và suy đoán, nên ma càng đáng sợ. Ma nhiều khi có đất sống chính nhờ thày phù thủy tán tụng đấy chứ.
Trong đời thường, có phù thủy bắt ma. Có tóm được ma không thì không biết, chỉ biết cả ma và thày cùng dựa vào nhau để sống. Không có ma thì thày phủ thủy còn ai mời. Thời Chiến quốc bên Tàu có Trương Nghi – Tô Tần học Qủi cốc tử, rồi khi xuống núi, cả hai đều làm tể tướng cho hai nước kề nhau. Cả hai như ma, bí mật hẹn nhau chơi trận giả bên bày bên phá. Trương Nghi bày kế liên hoành thì Tô Tần bày kế hợp tung giả vờ chọi lại nhau. Rồi lai thay nhau thắng. Vì thế cả hai đều được trọng dụng. Đến khi Tô Tần bị hặc tội, bị giết thì Trương Nghi than rằng không còn Tô Tần thì Trương nghi cũng đến lúc mạt vận. Và đúng thế thật. Đó là kết cục của lối sống cộng sinh.của hai con ma người.
Ma trong đời khó bắt là như thế, còn ma trong nghệ thuật có sức sống dai hơn vì nhận ra đâu là ma đã khó thì còn bắt nỗi gì. Đó là chưa kể, thày phê bình cũng ăn theo ma.
( còn nữa)
21/6/2010