Doduc
1 – Vợ tôi từng là diễn viên bale, nên tôi có nhiều dịp được xem biểu diễn khi tháp tùng cô ấy trong những lần đi xem các đoàn ba lê nước ngoài sang ta, hoặc xem trên truyền hình. Tôi bỗng nhận ra một điều như qui luật, nên có lần hỏi:
– Xem mãi, thấy có điều này không biết có đúng không: Hình như bale cổ điển chí có mấy chục động tác, như quay lật, nhảy lớn, nhảy nhỏ…mà các đạo diễn dùng để sáng tác. Xem các vở Spactac, hồ thiên nga, Công chúa ngủ trong rừng, kẹp hạt dẻ…hình như chỉ thay đổi dài ngắn và sắp xếp trước sau theo chủ đề tác phẩm; Tất cả chí là gia giảm liều lượng đẻ bộc lộ ý đồ tư tưởng tác phẩm… Nhà tôi gật đầu, anh nhận xét đúng đấy. Ba le chỉ có mấy chục đông tác cơ bản nhưng rất khó và diễn viên phải tập gióng hàng ngày cho điêu luyện.
Nghe vậy tôi lại nhớ đến bà Điềm Phùng Thị với 7 khối cơ bản là những modun chỉ tạo to bé khác nhau mà tạo nên bao nhiêu tác phẩm tượng tròn , tượng đài với sự thay đổi sắp xếp các khối… Hóa ra nghệ thuật chỉ có bây nhiêu thôi cái “nguyên liệu” được sáng tạo ra sau rất nhiều thế hệ. Cái còn lại của các nhà sáng tác là sao dùng nó thổi hồn vào tác phẩm để đem lại những mĩ cảm cho công chúng yêu nghệ thuật.
2 – Có lần xem thang thuốc bắc, có mười mấy vị thuốc cho một loại bệnh. Đến loại bệnh khác lại thấy có những vị thuốc giống nhau như thế…Hỏi ra thì được giải thích rằng vị thuốc chỉ có thế. Khi thay đổi liều lượng thì tác dụng chữa bệnh cũng đổi theo! Hóa ra là vậy, điều chỉnh liều lượng lên xuống cho phù hợp với việc chữa từng loại bệnh khác nhau. Và còn một điều chính nữa cho làm sao hợp với cơ địa của từng người thì bênh mau lui. Do đó phải hỏi tuổi mệnh gì, tâm hàn hay nhiệt, xem mạch hỏi chuyện để nắm được gốc bệnh. Bệnh nào thì thày lang xem mạch xong cũng chỉ cắt 3 thang. Uống hết phải bắt mạch lại để kiểm tra tác dụng của thuốc lần đầu, Rồi mới bốc thuốc tiếp trên cơ sở thay đổi của mạch mà gia giảm liều lượng từng vị thuốc.
Có như vậy mới thuốc có tác dụng chữa bệnh!
Hai câu chuyện trên, một là nghệ thuật, một là y thuật, hai lĩnh vực xa nhau lắm nhưng có một cái rất gần nhau, đó là chung một qui luật về điều chỉnh gia giảm trên cơ sở nền tảng của nghệ thuật và y thuật.
3- Hệ thống luật pháp và các chế định là để điều chỉnh xã hội, quốc gia nào cũng phải có trên nền tảng Hiến pháp. Mà cũng như những vị thuốc trong thang thuốc, cũng như mấy chục động tác cơ bản trong ba lê cổ điển. Tóm lại là giữa các quốc gia nó chẳng khác nhau bao nhiêu. Thế mà nước này phát triển, nước kia giậm chân tại chỗ hoặc thụt lùi. Tất cả vấn đề là ở nhà cai trị điều chỉnh định chữa bệnh cho xã hội hay dành cho lợi ích cho nhóm nào thì nó sẽ cho hiệu quả như thế. Lúc ấy hoặc sẽ cho một xã hội lành mạnh hoặc ốm yếu. Tất cả trách nhiệm là ở những con người cầm cương đất nước. 8/12/2012