Mắt ao
doduc
Trước nhà ông nội tôi có cái ao to. Ao hình chữ nhật, chiều dài bám theo mép đường làng. Bờ ao dài tới trên bốn chục mét, chiều rộng trên hai chục mét, nên diện tích có cả ngàn mét vuông.
Tên là ao Bồ Quân, có người lại gọi là ao Bù Quân. Tôi hỏi người cao tuổi nhất làng về tên chính xác của ao thì các cụ chịu. Bồ Quân hay Bù Quân đều được cả, gọi gì thì nó vẫn là cái ao của làng..
Nếu là mắt Bồ Quân thì đúng là con mắt đẹp, hình quả bồ quân to và sáng, má bồ quân thì đỏ hồng. Còn gọi là ao Bù Quân nghĩa cái đấu đong quân thì đó là cái đấu to, đựng được rất nhiều quân sau mỗi lần đong.
Mấy chục năm trước, nước ao trong veo long lanh như mắt thiếu nữ. Bèo tây xanh mơn mởn bám quanh như đường viền kẻ đậm quanh mắt, khiến vẻ đẹp mắt ao càng trở nên xao xuyến. Cấp ao xây Phía mặt đường,. Sáng sáng người làng kéo nhau ra giặt quần áo chăn chiếu, mặt nước sóng sánh e thẹn chớp liên hồi.
Chẳng ai bảo nhưng từ lâu tôi thấy tất cả các ao đều giống con mắt người. Vì sao ư? Chẳng phải nó nhìn thấu cả trời xanh kia. Ao hồ nào chẳng chứa trời xanh trong nó.
Từ đôi mắt thiếu nữ ngây thơ, bốn năm mươi năm sau những con mắt ao hồ ấy cũng giống con người già đi theo thời gian, ao cũng bị đau mắt hột, lông quặm rác rưởi lua tua, con mắt ao nhỏ đi vì bị đổ đất lấn chiếm đến hai phần ba, sụp xuống, bầu trời không còn đọng trong con mắt mờ đục màu nước gạo bị ô nhiễm ấy nữa.
Làng còn có nhiều ao nhỏ khác: Ao Hồng xinh xắn tròn như mắt nai, ao Dài giống hình chiếc bumerien của thổ dân Úc. Càng nhỏ bé càng dễ bị bắt nạt nên chỉ mấy năm sau mở cửa, ao Hồng bị san lấp làm nền nhà, Ao Dài bị chém mất một nửa đem bán cũng để làm nhà. Phần còn lại Uỷ ban xã cho nốt xóm làm “Nhà văn hóa”. Thôn có ba con mắt thì mù chột hai, con mắt cuối cùng là ao Bồ Quân chung của cả làng thì bị đau nặng.
Ngôi đình của Thôn số phận cũng hẩm hiu. Tả hữu mạc, nơi thờ hậu cũng bị xắt ra để chia. Tên thôn là Hiệp Phù thì bị đánh thành số 9, thành ra như số tù nhân. Giếng bán nguyệt xinh xắn nhất cũng bị chôn lấp. Suýt nữa cũng bị thành đất nền nhà nếu không có các cụ tiên chỉ kiện lên kiện xuống giữ lại. Cây Muỗm cổ thụ gốc to hai ba người ôm, lá dày và xanh đen, cành cao vươn tới trời xanh lồng lộng, dưới gốc thờ hòn đá có tên mỏ Quặm thì bị chặt sớm hơn nữa. Ngôi đình đi qua hai ba cuộc chiến tranh vẫn nguyên vẹn thì nay trong hòa bình bỗng thành phế binh. Chống mê tín là phép nước, cứ có hương khói là dính tới mê tín. May mà chưa có lệnh chống lại hương khói trên bàn thờ tổ tiên.
Mắt ao đựng bầu trời lồng lộng, tán lá muỗm vươn tới trời xanh. Hình như tội của chúng là tội vươn cao nhìn xa nên phải bị xử. Nói rộng ra thì cả Hà Nội này không biết bao nhiêu con mắt ao bị chọc mù chứ đâu chỉ riêng thôn nhỏ này đâu.
Tôi là đứa con nhỏ xa quê, hằng năm mới đảo về đôi lần nên thấy rất rõ nhưng biến đổi đến đau lòng không gian làng. Người làng chắc không thấy điều đó, bởi họ luôn bận bịu với cuộc sống riêng, với mảnh trời riêng. Những năm mở cửa sau này, đồng tiền lên ngôi, người ta dùng nó mở mang rộng thêm bầu trời riêng mà quên đi bầu trời chung của cả làng. Hầu như ai cũng vậy, thời nay ngay bầu trời của mấy ông cán bộ cũng mở mang gấp mấy chục lần so với địa chủ ngày xưa thì còn nói gì đến dân vốn đã gian tự thuở nào.
Mắt ao bị san lấp, sông suối cũng khô nước mắt trong mùa Đông, lại khóc tầm tã trong mùa hè là tại chúng ta tất cả. Trời xanh có mắt, hỏi có cái gì giấu được mắt trời xanh?
11/1/2010