Doduc
“Trẻ trồng na/ già trồng chuối”.
1- Cây na trên đất tốt thì sau ba năm, còn thường thì phải từ bốn năm năm trở lên mới trổ hoa cho trái. Còn chuối thì chỉ sau một năm cho buồng. Câu ngạn ngữ đúc kết kinh nghiệm đời sống nhà nông về chọn giống cây trồng.
Cây chuối mềm như loài cỏ cây. Tôi chưa đọc tài liệu nào nhưng chuối có lẽ thuộc loài thân củ. Những bẹ chuối ôm lấy nhau tạo nên thân cây. Nếu đem bóc từng bẹ ra thì cuối cùng chỉ còn lại củ chuối bám sát mặt đất. Những năm đói kém củ chuối cũng có thể là món ăn cứu sống người. Củ chuối non, loại chuối lá ít vị chát, thân non thường được thái làm rau ghém, củ chuối thái con cờ bóp riềng mẻ om lươn có thể coi là món đặc sản đồng quê có chất lượng cao.
Chuối là bạn với mọi nhà. Nông thôn hầu như nhà nào cũng có vài bụi chuối. Chuối cho quả rồi mà thân chuối vẫn dùng thái ra nấu cám chăn lợn. Con lợn vào ngày sắp giết mổ, người ta chăn rau chuối nhiều lòng ruột sạch thơm và ròn. Người hiểu cây chuối nhất vẫn là nông dân. Thân phận cây chuối chính là thân phận người nông dân. Cái gốc nông xưa nay sức mạnh bao giờ cũng như cây chuối, bóc đi vài lớp bẹ là trơ củ, thứ củ mà thời nay chẳng ai nghĩ tới giá trị của nó. Coi thường nhau, vẫn bảo là đồ củ chuối!
2- Một đạo diễn điện ảnh quan sát cây chuối bảo có thấy gì không? Tôi không hiểu. Tôi bảo cấy chuối có dùng được từ thân đến lá, chẳng bó phí cái gì. Gói bánh nếp mà không có lá chuối thì khi bóc, bánh sẽ vỡ lung tung. Bánh nếp gói lá chuối, khi bóc chỉ cần xé từng thớ nhỏ sẽ không bị dính dớp, bánh nguyên dạng ngon lành. Còn rượu cuốc lủi thì chẳng cò loại nút nào hơn nút là chuối khô giữ được hương vị rượu. Bánh thuốc lào Vĩnh Bảo gói bằng khoanh lá chuối đã như là một biểu hiện thương hiệu Bạn tôi cười: Tôi làm nghệ thuật không hiểu như anh về công dụng của lá chuối mà chỉ quan sát nó để tìm ra bản chất sự việc thôi. Anh nói đến cái thớ lá thẳng là sờ vào sự việc rồi đấy. Lá chuối nào thì thớ cũng thẳng, rách te tua trong gió bão cũng vẫn thẳng. Nhìn tàu lá chuối sau cơn bão trông như chiếc lược thưa khổng lồ, răng lược chỗ to chỗ bé. Lá chuối rách nhưng luôn rách thẳng chứ không bao giờ cong queo thớ lợ. Đó là chất người nông dân ta đó. Những con người nhông dân làm ruộng bạn của cây chuối có đời sống thấp nhất về kinh tế nhưng đời sống tinh thần lại rất giống tàu chuối. Họ sồng nghèo nhưng thẳng thắn và chân chất, có rách thì cũng rách thẳng. Tôi thật thú vị về phát hiện của nhà đạo diễn nhận ra loài cây có tính cách người .
3- Đạo diễn băn khoăn, đất nước ta tám chín mươi phần trăm làm nông, lòng người vốn thẳng như tàu chuối, sao mà bây giờ con người nó lắt léo khác thường thế nhỉ. Tôi bảo anh, cây chuối vốn trồng ở nông thôn nó thế, còn khi ra đường nhựa phố phường kiếm ăn thì nó biến đổi gien để thích hợp với thổ ngơi nơi mới. Nhưng gốc thì vẫn củ chuối thôi. Phố phường nó khác thế nào thì anh hiểu rồi đấy. Nhất cong queo là vậy, lchẳng qua bây giơ nhiều cái tình được thay bằng tiền thì phải cong queo tí. Thích thẳng thớm thì lui về nông thôn thì tàu chuối vẫn thẳng đấy.
10/5/2011