Mấy hôm nay đêm về se lạnh. Đã vào cuối thu.
Lại sắp một mùa gặt.
Không biết bây giờ trên đồng còn con muồm muỗm không. Cách đây vài chục năm, muỗm nhiều lắm. Khi những vạt lúa cắt gần hết, muỗm không còn nơi nương thân, chúng co cụm trong những khóm lúa cuối cùng, bất lực bò lổm ngổm trên nhánh rạ rối bời, trốn chạy trong vô vọng. Những con muỗm gỗ trắng ngà, những com muỗm xanh màu lá béo mẫm là món qùa cuối cùng của vụ lúa mùa tặng đám trẻ trâu.
Không biết bây giờ còn ai cắp rá đi nhặt những gié lúa rơi trên đồng hoặc soi tìm những bông lúa sót lại trong từng mớ rạ sau vụ gặt? Cả ngày lom khom trên đồng được vài lạng thóc. Nhưng thế còn hơn là ngồi nhà chẳng có việc gì làm.
Tôi cũng đã từng đi mót lúa. Những túm lúa nhỏ nhoi mót trong một ngày đưa về cho mẹ chỉ đủ nhồi đầy được hai cái diều vợ chồng gà thôi, nhưng cũng là một ngày không bỏ phí.
Không còn những bờ ruộng đủ rộng để cho trâu đi. Bây giờ bờ nhỏ như sợi dây thừng chỉ đủ ngăn võn vẽn chút nước trong ruộng. Những cái bờ ấy, người đi còn khó huống hồ là trâu. Nhưng trâu bây giờ cũng chẳng còn giá trị đầu cơ nghiệp như con trâu sức kéo ngày xưa. Xã bên có nhà nuôi đàn trâu, nhưng là để bán trâu thịt, không phải để cày. Thịt trâu cho dân nhậu bây giờ giá cao hơn thịt bò. Chưa bao giờ phận làm trâu nhàn thế và tuổi thọ trâu ngắn thế.
Tận dụng đất, bờ ruộng bị phạt để nới thêm chỗ cắm cây mạ. Bởi thế mà đất xử dụng trồng trọt đến chín nhăm phần trăm. Bởi thế hết vụ gặt trẻ con không thấy cái hang cua, mà ếch. Không có bờ đủ để cây nhân trần hoa tím mọc bên mép ruộng. Cũng không còn cây vối để trộn với nhân trần làm nước uống. Bây giờ xuống Uỷ ban xã, nếu không là chè xanh thì đã có líp-tông nghênh tiếp. Nên cây nhân trần cũng không còn cần thiết nữa.
Còn cái mương nước xưa chạy ngoằn ngoèo theo chỗ trũng loằng ngoằng như dây rừng rải ngang dọc khắp cánh đồng thì bây giờ được đúc bằng xi măng thẳng tưng. Nước trong máng chảy vèo vèo như tên bắn. Không còn loài thủy tộc nào từ con hến đến con cá cờ tép mại sóng trong đó. Hầu như chúng mất giống. Bắt nước vào ruộng xong là mương cạn khô ngay. Mương chỉ đơn thuần là đường dẫn thủy, khái niệm mương như trong từ điển không còn chính xác nữa.
Cái se lạnh của những ngày cuối thu gơi nhớ về một miền quê xưa của hầu hết người Việt chúng ta. Năm mươi năm trước bài hát: “ Nông dân là quân chủ lực, đội quân hùng hậu, không có nông dân thì kháng chiến ta không thể thành công, nông dân đủ nhân vật lực khả năng tiền tài, giai cấp nông dân nhờ có công nhân còn tiến không ngừng…”. Bài hát ấy hôm nay không còn ai nhớ và đội quân chủ lực ấy hôm nay đang ở vị thế rất yếu…Họ đang bị cướp lại đất từ tay con cháu của những người hôm trước kêu họ ra trận vì khẩu hiệu” Ruộng đất về tay dân cày”.
Vậy đấy, mùa thu và nỗi nhớ.21/9/2011