doduc
Lại sắp tết rồi.
Năm nay nóng đến tận mùa đông. Vài ngày rét đi thoáng qua như khách thăm vội, còn lại là những ngày oi nồng , nên hoa đào nở sớm. Có người lo rồi tết sẽ không có đào, tết đào sẽ đắt.
Tôi ở làng đào Nhật Tân mấy chục năm lẻ. Đúng là có năm đào nở rộ trước tết, có năm rét qua tháng giêng đào mới rực rỡ…Đào nở sớm nở muộn là câu chuyện muôn năm, nhưng rồi chẳng năm nào tết thiếu đào. Có chăng là thiếu tiền. Chiều ba mươi tết nào cũng vẫn còn những cây đào không bán, trở lại vườn cho tết năm sau.
Người Hà Nội mâm cao cỗ đầy nhưng thiếu cành đào là chưa có tết. Đào đã thành truyền thống chơi xuân của đất Hà Thành. Nên việc Hà Nội sau năm 2000, thời chủ tịch Hoàng Văn Nghiên, người ta cho xóa sổ dinh đào và vườn đào chính Phú Thượng gần hai trăm hecta để cho dự án đô thị Nam Thăng Long quả là sự xúc phạm rất lớn đến tình cảm người dân thủ đô, và phá đi một di sản bao đời mới thành tên, đánh mất vĩnh viễn cái di sản đào mang tên Nhật Tân. Dù sau này có vớt vát, đăng kí thương hiệu “Đào Nhật Tân” nhưng chỉ vuốt đuôi bò chứ sao lấy lại được nghề thâm hậu trên vùng đất gốc.
Tất nhiên bây giờ đào dạt ra bãi sông Hồng, đào ra các tỉnh lân cận bên Hà Đông, Bắc Ninh…cũng có cả. Nhưng để thành nghề đào với những nghệ nhân trồng đào thì khó mà thành, khó lấy lại danh tiếng làm nên thương hiệu đó.
Tính ra, trong trào lưu mở cửa, phát triển đô thị chúng ta đã quản lý chưa tốt, để đến nỗi mất làng hoa Ngọc Hà, giờ chỉ còn tên với nhà cửa khin khít. Mất là cốm Vòng cho địa ốc. Cốm Mễ Trì dù bây giờ là nguồn cốm chính của thủ đô nhưng không thể vươn lên qua mặt làng Vòng vang bóng một thời. Còn Đào Nhật Tân thì là giá trị văn hóa thứ ba đi vào ngõ cụt. Cũng có thể coi là mất như cốm vòng, như hoa Ngọc Hà. Còn chút sen Tây Hồ cho thương hiệu trà sen Hà Thành sắp đi vào diệt vong..
Tết đến nói chuyện cũ, chuyện được ít mất nhiều, tóm lại đều là những chuyện buồn. Nhưng có lẽ vẫn cần những câu chuyện như thế để khỏi tiếp tục tha hóa, đánh mất thêm những giá trị mà trăm năm ngàn năm mới thành tên thành tuổi.
Tôi chạnh lòng nhớ đến Chinghi Aimatov trong tác phẩm” Một ngày dài hơn thế kỉ” về con người vùng đất khô khan thảo nguyên Sarozech. Tại nhà ga Edigej-Bão tuyết, ông thợ đường tàu Kazangap người ít chữ đã gửi con lên tỉnh học tập mong sau này có chữ nghĩa sẽ có cuộc sống khá hơn. Nhưng cuối cùng thằng con nhiều chữ nghĩa Shabitzhan ấy học được thói ba hoa chích chòe biết tuốt, khi bố chết được gọi về, nó về một mình và thay vì làm theo lời di nguyện của bố khi chết được chôn ở nghĩa địa thiêng liêng có tên Ana-Bejit “Lòng mẹ” thì anh ta chỉ muốn “chôn ở đâu cũng được, miễn là nhanh để còn về thành phố làm việc”. Sự đi học của con trai từ rất sớm, có tí kiến thức nhưng mất gốc về lịch sử văn hóa nên mới có suy nghĩ như vậy. Đến nỗi người đồng nghiệp ở nhà ga phải kêu lên: nó muốn chôn bố nó như chôn một con vật chết đi như thế sao!
Câu chuyện Hà Nội mất những làng nghề tên tuổi và chuyện gia đình Kazangap là khác nhau nhưng bản chất thì là một. Sự phát triển nóng vội, thói hám tiền tệ hại và gốc gác là các giá trị Văn hóa không được cấy sâu trong đời sống tinh thần của mọi người, và nhất là sự thiếu hụt trong những người làm quản lý thì sẽ tệ hại như thế nào với những kế sách họ đưa ra. Phải làm sao, vừa phát triển mà vẫn giữ được văn hóa, đó mới là tinh thần thời đại.
Tết đến, là người Nhật Tân thì không thể không nghĩ về thân phận đào và những người quản lý có trách nhiệm đánh mất văn hóa như đứa con trai của Kazangap, chỉ còn vục đầu vào tiền tiền tiền thì văn hóa sụp đổ …4/1/2017