Doduc
Con suối được hình thành từ các khe lạch nhỏ từ sâu trong lòng núi, dưới chân các tán lá rừng. Thường lạch thì nhỏ, suối thì hẹp. Suối nằm vào thượng nguồn nên dòng thường dốc, nước chảy xiết. Sự vật vã của nước cuối cùng để đọng lại trong lòng chỉ còn cát và đá. Những bãi đá lô xô được rửa sạch bong trong mỗi mùa lũ. Từng viên, từng viên ngoan ngoãn lợp theo chiều xuôi của nước nằm thin thít dưới nắng tơ tằm.
Con suối Điệp ở quê tôi là như như vậy. Nó được hình thành từ những con lạch bò ra chân Tam đảo. Do xốc xáo của lũ sau những cơn lũ rừng, con suối to dần lên và thường xuyên đổi dòng vì lũ. Sau mỗi trận mưa rừng xối xả, đất đồi bị pha loãng vào nước, theo dòng cuốn về xuôi những dòng phù sa. Lòng suối lúc này chỉ còn cát, đá và sỏi đọng lại.
Nhiều con suối hợp lại đổ ra dòng chảy lớn hơn thành sông. Chẳng có dòng sông nào không hình thành từ các con suối. Ngọn nguồn một con sông cũng chỉ từ một con suối nhỏ, và xa lên nữa cũng là các khe lạch khiêm nhường.
Lại cũng chẳng có dòng sông nào chảy thẳng. Sông cũng bị ngoằn ngoèo theo thế đất, chỗ trũng chỗ cao. Cũng có lúc sông bị chắn ngang bởi những quả núi hoặc gò đồi. Khi ấy, dòng nước thường phải tự phá lấy đường đi cho mình. Bị ngăn quá thì nước xoáy thành vực sâu. Nhưng rồi cũng chẳng có gì chặn mãi được dòng chảy. Vực sâu khúc quành cũng chỉ làm chậm, ngăn cản nhất thời. Rồi khi đủ lực nước sẽ tràn qua. Chỗ đất hiểm yếu có thể lại bị nước xé thành dòng chảy mới… Thế là lại một khúc sông mới ra đời. Ai đã từng ở rừng lâu quan sát sẽ thấy chuyện đó thay đổi hàng năm sau mỗi mùa mưa lũ. Đó là sự tự điều chỉnh kì diệu của thiên nhiên.
Từ hợp lưu các con suối, sông thành dài rộng. Khi này dòng sông rộng ra bắt đầu uể oải lững lờ, dưới lòng là cát đọng. Phù sa theo dòng lầm lũi chảy xuôi, xuôi mãi bồi đắp các của sông. Còn nước thì trả về biển cả.
Cuộc sống của một dòng sông là như vậy. Gặp khi nước quẩn thì rác rưởi bèo bọt đọng lại làm nhiễm bẩn cả một vùng. Nhưng khi dòng chảy mạnh lên, cuốn phăng chúng về hạ lưu thì sông lại xuôi, nước lại xanh, trời lại trong, cảnh lại êm đềm. Dòng sông vĩnh cửu.
29/11/2009