Lời dẫn
“Những gì còn nhớ” tên tập sách tôi đang hình thành. Đó là chân dung những người mình từng quen biết. Người đó có thể là cha mẹ, hoặc thầy dạy hoặc bạn bè, bạn học, người quen, thậm chí không quen mà chỉ biết tiếng…Viết về những người quen biết, là những bức chân dung nhỏ, có bức vẽ kĩ, có bức chỉ là phác họa vài đường cơ bản, có những bức chỉ lơi thơi để gợi lại tinh thần nhân vật…Nên đây không phải là chân dung tự thuật chính xác trăm phần trăm ai đó, mà chỉ là một mảnh đời con người tôi cảm nhận được qua những câu chuyện về họ trôi nổi trong cuộc sống mà ngẫu nhiên nghe được . Như thế sẽ có những cái không có ở người đó, hoặc chính họ cũng không biết, Có những cái như huyền thoại, có cái chắp vá đầu ngô mình sở, nhưng không sao. Vẫn có lý như thường!
Tôi cũng nói trước, tôi không thể chịu trách nhiệm về tính chính xác của những tình tiết trôi nổi mà tôi ngẫu nhiên được biết.
Tôi nghĩ như thế những chân dung sẽ rất sống đông như ngoài đời. và những người tôi biết chỉ còn đọng lại trong tôi “ những gì còn nhớ” đó là điều đáng quan tâm nhất trong những “ chân dung” này…28/3/2015
Ông Hiểu
Ông là bố anh bạn tôi, anh Tuân. Khi con giai ông ở Hà Nội lên thăm bố mẹ vào 29 tết rủ tôi đi cùng, thế là tôi bám đuôi.
Đó là vào cuối những năm tám mươi, phương tiện di chuyển riêng của tôi chỉ là cái Phượng hoàng màu xanh rêu không thể đi xa. Nên khi được ngồi sau xe máy bạn chở chỉ véo cái đã đi trọn con đường gần trăm ki lô mét, nếu đi xe đạp thì mất nửa ngày, mới thấy giá trị lớn lao của tốc độ. Có lẽ còn sướng hơn là được ngồi trong xe con hiện đại bây giờ.
Lúc ấy miền Bắc đang đói kinh khủng. Nhặt nhanh được ít tiền làm gia công , tôi theo bạn lên Thái, hy vọng sắm tết trên đó rẻ hơn được tí nào chăng.
Tôi mua cặp bánh nướng là quà,nghe nói mẹ anh đang bệnh nặng. Bà bị xơ gan cổ chướng.
Ông ra đón ở cổng. Trịnh trọng ông chìa tay ra bắt. Tôi nhớ tuy ở nhà mà ông vẫn đóng hộp: áo len ngoài sơ mi. thắt cà vạt nghiêm chỉnh như đang ở công sở.
Ông là thợ mộc cao cấp. Hình như ông từng là quản đốc của một xưởng mộc mẫu. Nhưng khi này ông đã nghỉ hưu.
Ông nói năng nhỏ nhẹ. Thật đúng là người cha đáng kính. Tôi nhớ là ông đã nhẹ nhàng trách con giai một câu khi ngồi uống trà: “anh xem anh Đức đấy, đường xa lên thăm bà mà còn biết mua quà, anh là con giai mà lên hai tay không”.
Bạn tôi không nói gì. Không biết có thu hoạch gì về câu nói. Còn tôi, tôi thật sự cảm ơn ông về chi tiết gói quà có gì đâu, nhưng tôi hiểu ra, với ông Hiểu ý nghĩa của nó lớn hơn nhiều lần.
Ít lâu sau bà mất, ông về Hà Nội ở với con giai.
Tết đến thấy ông tẩn mẩn gói bánh chưng. Khi người ta ca ngợi gói khuôn thì ông Hiểu vẫn gói tay. Gói tay, nhưng thành bánh vẫn cao, bánh vuông chằn chặn. Bánh chắc vì gói gạo xóc. Cái nào cũng đủ tám góc.
Tôi nhìn ông Hiểu gói và rất nhanh nhận ra bí quyết chọn lá. Tôi xà xuống gói thử. Chỉ ba lá và chiếc lá thứ tư to nữa bọc ngoài. Chiếc bánh chưng ngày tết luộc xong, rửa sạch để khô ráo sạch nước, đem xâu lạt treo sào để cả tuần bánh vẫn rền, không thiu, không bị chua góc.
Tết năm sau ông Hiểu bảo: “Anh Đức năm nay ra gói bánh chung với nhà tôi nhá, gói rồi luộc luôn”. Anh Tuân nháy mắt: ông yêu cậu đấy.
Tôi hiểu cái khéo tay của tôi đã chinh phục được ông già. Xưa nay chỗ ông gói bánh, trẻ con đến xem thì được chứ sờ mó vào là ông đuổi.
Năm ấy bánh hai ông cháu lẫn lộn.chỉ có thể phát hiện ra bánh của ai nhờ cái lạt. Tôi thuận tay trái, nút lạt khác hẳn.
Tôi hào hứng nói với ông: “Cả Hà Nội này chỉ có bác với cháu biết gói bánh chưng bác ạ”. Ông cười hiền lành và duyệt ý kiến của tôi bằng cái gật đầu và không nói gì thêm!
Ông quý tôi như con giai, không hẳn vì ông hiếm con, mà chính là ấn tượng về cặp bánh biếu bà lúc bà đang trọng bệnh của một thằng giai bạn con mình lần đầu đem đến nhà. Rõ ông là người trọng lễ nghĩa, có lối xét nét của một thợ làm mộc mẫu chính hiệu. Tôi nhớ lần nào đến nhà cũng thấy ông áo quần tươm tất li lau. Ai đến nhà ông cũng chìa tay bắt, chào ông ra về ông cũng bắt tay tiễn.
Năm bà mất, ngày giỗ, ông đứng bên bàn thờ rất lâu, vẻ mặt đầy nỗi nhớ xa xăm. Ông lầm bầm khấn vái nhìn lâu lắm lên bàn thờ như cố nhớ lại hình bóng người bạn đời đã đi xa với nỗi buồn riêng tư không dứt được.
Sau này tôi mới biết khá nhiều lần ông nhắc anh con giai rằng hãy nhìn anh Đức sống đấy mà làm gương. Ông có biết đâu thằng bạn con ông cũng đầy lỗi lầm, chứ gương lược gì!
Hôm nay thì cả ông và anh Tuân con giai ông đã theo bà đi về Tây Trúc. Nhũng con người như ông, đang ngày một ít đi. 15/8/2013
ghi chú: mộc mẫu không phải là dân thợ mộc đóng đồ, mà là tạo những mãu nhưng chi tiết máy để làm khuôn đúc. Mộc mẫu là những người thợ tay nghề siêu hạng , chi tiết tại ra phỉ chính xác đến phần trăm phần nghìn zem.