Bài đã đăng trên báo TT&VH.
Trong đám tranh Đông Hồ vào thời Pháp thuộc, có “bộ đôi” Văn minh tiến bộ vẽ ông tây bà đầm đi pic-nic, một bên xe đạp dắt chó, một bên ô tô váy đầm trông ngộ nghĩnh đáo để! Khi tôi cầm bức tranh đó sang Bordeaux thì người Pháp ngạc nhiên lắm. Không ngờ họ đã được đưa vào tác phẩm dân gian hay đến như thế.
Tôi nhắc lại chuyện này vì đột nhiên hôm nay đi ăn sáng bắt gặp bốn vị người Anam ta thôi nằm trong tốp văn minh tiên bộ thời nay: hội cầu lông! Nói thêm một chút là tại sao tôi xếp các vị này vào nhóm văn minh tiến bộ. Số là có lần ngồi ăn phở và cà phê sáng nghe lỏm thấy các vị ấy chê thể dục nay đã lỗi thời, chạy hùng hục thì khác gì trâu húc mả. Bây giờ thời đại văn minh, thể thao thấp nhất phải là cầu lông, sau đến tennis và đỉnh cao vươn tới là đánh golf. Cứ từ từ từng bước từ thấp lên cao, vội gì.
Vị thứ nhất đầu tròn chân mập, mặt bánh bao loáng mỡ, trước là tay sốp-phơ nhỏ thó gầy như con cá dưa phơi nắng. Hắn lái xe cho một thủ trưởng có máu mặt. Bây giờ nghỉ hưu, kiếm được một dinh cơ kha khá so với cái nghề phục dịch. Nguyên nhân thành đạt hắn đúc kết bằng ba chữ: mù-câm-điếc. Có như thế mới bền nghề và sẽ có bổng lộc. Bây giờ về nghỉ rồi vẫn thề giữ chặt ba chữ đó đem theo xuống mồ.
Vị thứ hai mắt lé cằm thụt, người gầy nhẳng, cao như cây sào, nguyên là một giám đốc ngành ngân hàng, về hưu đã nhiều năm. Vị ấy phất lên từ khi làm con nuôi cho một chức sắc, rồi được cất nhắc vào vị trí giám đốc một ngân hàng từ cuối những năm tám mươi thế kỉ trước, khi mà ngân hàng cho vay thì nghe nói được lại quả từ mười lăm đến hai mươi phần trăm, nên cũng nhặt nhạnh được kha khá. Kinh nghiệm những năm bôn tẩu của vị í là tìm được ô tốt – hăng hái cho vay – rút lui đúng lúc.
Vị thứ ba răng hô mặt choắt tiến lên từ nghề cấp dưỡng, tức là anh bếp tập thể thời bao cấp, sau sang nghề tuyên truyền. Chẳng may khi có cương vị cao lại lòi cách ăn nói thời cấp dưỡng, thất thố với cấp trên nên bị bãi. Sẵn khả năng giao tiếp bình dân, vị sang ngạch chỉ chỏ đất đai. Gặp thời nên cũng vung vinh trên tiền. Kinh nghiệm là: Đời có số may.
Vị thứ tư là phụ nữ, vế to ngực nở, giàu nam tính, từng có chân trong Hội đồng nhân dân cấp Phường. Thị vốn ở quê ra, có tí nhan sắc, lấy chồng công an. Nay nhà cũng có của ăn của để. Hội đồng Phường bây giờ nằm trong diện bãi bỏ thí điểm nên được nghỉ. Kinh nghiệm rút ra là : Phải biết tranh thủ cơ hội với vốn tự có.
Bốn vị bây giờ thấy chẳng còn chỗ sinh hoạt nào hay hơn cái hội cầu lông tay tư này. Vào các buổi sáng họ tập hợp chơi cùng nhau để giữ sức khỏe hưởng thụ lâu dài. Các vị tâm đầu ý hợp ở chỗ không nói chuyện xưa, không bàn chính trị, chỉ bàn cách ăn chơi cho thoải mái và chờ cơ hội, nếu có.
Tôi là họa sĩ nhưng để tái hiện văn minh tiến bộ của bốn vị trong cái hội cầu lông này khó quá. Ngày xưa, nghệ nhân ta nhìn rồi cảm để vẽ… Vẫn biết là thế nhưng tôi nhìn mà không cảm được thì biết vẽ thế nào đây!
Xem thêm:
Chuyện Yết Kiêu (3): Nhất quỷ nhì ma, thầy và trò Yết Kiêu