doduc
Cách đây trên mười năm, trong lần tào lao với họa sĩ Lưu Công Nhân ở Nhà triển lãm 29 Hàng Bài được nghe ông bảo: “ Các cậu đang làm việc, thế là sướng. Công việc hằng ngày đã có đứa cắt đặt, cứ thế mà làm. Mình về hưu rồi, phải tự lên lịch cho mình, nếu không sẽ không biết làm việc gì trong ngày. Mà không làm việc thì chả hóa là con lợn à”.
Bạn tôi, một người làm công tác nghiên cứu nghệ thuật mới đây tâm sự: “ …Lâu lắm e mới cho phép mình đọc liền một lúc 3 cuốn sách của một tác giả trong một thời gian ngắn như thế. Bởi lẽ em phải lên kế hoạch đọc sách chuyên môn phục vụ công việc chứ không thể bố trí thời gian đọc sách khác. Có lẽ e sẽ phải cân đối lại cách đọc để bồi bổ tâm hồn và thư giãn cho đỡ khô cứng, căng thẳng của loại tư duy khoa học mà mình đang phải lăn lộn từ nhiều năm nay”(trích thư L.O).
Chuyện của họa sĩ Lưu Công Nhân đã xa trên mười năm, chuyện bạn tôi là chuyện bây giờ. Ông Nhân là một họa sĩ già mê mải với nghề, bạn tôi là người trẻ tuổi say với nghiên cứu văn hóa. Chị bảo với tôi “ Rời việc này ra, em chẳng còn biết làm gì”. Nói nghe tội nghiệp, nhưng thực ra cả ông Nhân và chị bạn tôi đều là những lão nông tri điền trên miếng ruộng văn hóa nghệ thuật đó chứ. Có phải ai cũng có lòng say mê và trách nhiệm với công việc mình đang theo đuổi như chị đâu, có phải ai cũng làm được điều đó đâu!.
Có nhà nghiên cứu làm theo giờ hành chính, có họa sĩ chỉ vẽ theo các đợt vận động. Có người mê mải làm việc khám phá giải tỏa cho hết năng lượng của mình. Lại có người chỉ khám phá khi có người thuê. Lao động nghệ thuật và nghiên cứu với người này là sự xả thân. Nhưng với ai đó thì chỉ là ông thợ đóng đồ. Qua cách nghĩ và ứng xử với công việc, họ đã tự biến mình thành kẻ làm thuê làng nhàng. Chuyện đó là chuyện đời, rất đời và rất thường, ở đâu cũng có.
Một bạn tôi về hưu được mấy năm bảo với tôi “ sao mình ngu thế, giá về sớm hơn mấy năm thì làm được bao nhiêu việc cho mình”. Tôi gật đầu bảo : “ đúng thế”. Nghe vậy, anh lại kể chuyện một quan chức hạng vừa vừa, ba lần sửa lý lịch để được kéo dài thời gian làm việc. Ông sợ về hưu sẽ chẳng biết làm gì, đã thế lại mất bao nhiêu tiêu chuẩn. Hai hiện tượng đó tưởng trái ngược nhưng hóa ra lại hoàn toàn giống nhau ở chỗ ai cũng cần có việc làm và cần có thu hoạch. Khác nhau là ở chỗ người độc lập thì tự chủ, kẻ phụ thuộc thì thành gian dối mà thôi.
Cuộc sống là một dòng chảy và sự thay đổi là những khúc ngoặt. Chuyện đổi thay là thường tình lắm, sao đời lại phải đẻ ra chữ “giá như” làm gì nhỉ. Chữ đó thoảng nghe tưởng không có chuyện gì, chỉ là sự đặt giả thuyết thôi. Nhưng ngẫm kỹ thì vô cùng tai hại. Nó sẽ là con rận lẩn trong cuộc đời anh, khiến anh ngứa ngáy không yên với cái gì đang có, đúng với tầm vóc của mình mà gây ra lắm tai họa. Gía như …Đó chính là sự tính toán cái đã vuột khỏi vòng tay. Tính toán nhiều quá nó làm thâm đen cuộc đời mình, khi sự tiếc nuối được biến thành thủ đoạn sống.
Hãy sống như dòng sông tự chảy.23/5/2008